React Hooks En Sık Yapılan Hatalar

State Yönetiminde Yanlış Kullanılan Hook’lar

React ile modern arayüzler geliştirirken, useState, useReducer gibi hook’lar, bileşenlerin veri yönetimini kolaylaştıran yapı taşlarıdır. Ancak çoğu geliştirici, özellikle useState kullanımında temel bazı hatalara düşmektedir. Örneğin, güncellenmiş bir state’e anında erişmeye çalışmak veya eski state verisine dayanarak doğrudan yeni bir state belirlemek sık yapılan yanlışlar arasındadır.

Peki bu neden sorun olur? React’in state güncellemeleri asenkron olduğu için, hemen ardından gelen işlemler eski veriye göre davranabilir. Bu da uygulamanın beklenmedik şekilde çalışmasına neden olur. Profesyonel bir yaklaşımla, state güncellemeleri yapılırken callback fonksiyonları kullanılmalı veya prevState değerine göre yeni bir yapı oluşturulmalıdır.

Örneğin:

setCount(prevCount => prevCount + 1);

Bu yaklaşım, özellikle kullanıcı etkileşimlerinin hızlı olduğu sistemlerde veri tutarlılığını sağlar. Kurumsal projelerde, müşteri deneyimini olumsuz etkileyebilecek bu gibi küçük ama kritik hatalardan kaçınmak adına kod gözden geçirme süreçleri mutlaka uygulanmalıdır.

Yanlış Lifecycle Yönetimi: useEffect’in Bilinçsiz Kullanımı

useEffect hook’u, side effect yönetimi için vazgeçilmezdir. Ancak yanlış kullanıldığında, hem performans sorunlarına hem de kontrolsüz render döngülerine yol açabilir. Özellikle dependency array’in (bağımlılık dizisinin) eksik veya yanlış yazılması, uygulamanın beklenenden fazla çalışmasına ya da hiç çalışmamasına neden olur.

Örneğin; API çağrısının sadece bir kez yapılması gerekirken, bağımlılık dizisine gerekli değişkenler yazılmazsa bu çağrı her render’da tetiklenir. Bu, hem performansı olumsuz etkiler hem de API limitlerinin aşılmasına neden olabilir.

Bir diğer yaygın hata ise, cleanup fonksiyonlarının ihmal edilmesidir. Örneğin WebSocket bağlantıları veya event listener’lar uygun şekilde temizlenmezse, hafıza sızıntılarına (memory leak) yol açabilir. Kurumsal projelerde bu tür sızıntılar zamanla sistem kaynaklarının tükenmesine ve maliyetlerin artmasına neden olur.

Doğru kullanım örneği:

useEffect(() => {
  const subscription = someAPI.subscribe();
  return () => subscription.unsubscribe();
}, []);

Bilinçli ve sistematik bir useEffect kullanımı, uygulamanızın güvenilirliğini ve bakım kolaylığını artıracaktır. Özellikle büyük ölçekli projelerde, lifecycle yönetimi üzerine kurulan yapıların sağlam temellere dayanması kritik öneme sahiptir.

Custom Hook Geliştirirken Abstractions (Soyutlama) Hataları

Geliştiriciler sıklıkla aynı kod parçalarını tekrar etmek yerine, custom hook geliştirerek kodlarını daha modüler ve yeniden kullanılabilir hale getirmeye çalışırlar. Ancak bu süreçte yapılan bazı yanlışlar, soyutlamayı bir avantaj olmaktan çıkarıp yük haline getirebilir.

Peki custom hook’lar nasıl yanlış kullanılır? Örneğin, farklı işlevleri aynı hook içinde toplamak veya hook’un sorumluluğunu net belirlememek büyük sorunlara neden olur. Bir hook’un amacı, tek bir görevi yerine getirmek olmalı, aksi takdirde hem test edilmesi zorlaşır hem de kullanıldığı her bileşene fazladan yük bindirir.

Örnek bir kötü soyutlama:

function useFormAndModal() {
  const [form, setForm] = useState({});
  const [modal, setModal] = useState(false);
  ...
}

Bu hook aslında iki ayrı konuyu —form yönetimi ve modal kontrolü— bir araya getiriyor. Bunun yerine iki farklı hook yazmak daha okunabilir ve sürdürülebilir olur:

function useForm() { ... }
function useModal() { ... }

Kurumsal seviyede, clean code prensiplerine uygun bir yapı hem ekip içi iş birliğini artırır hem de projede teknik borcun birikmesini engeller. Ayrıca, unit test yazımı kolaylaştığı için hatalar erken aşamada tespit edilir.

Hooks Kurallarını İhlal Etmek: Koşullu Kullanım Hataları

React Hooks’un arkasında çok net bir tasarım mantığı vardır: Hook’lar sadece üst seviye (top-level) scope’ta çağrılmalı ve her zaman aynı sırayla çalışmalıdır. Ancak birçok geliştirici, hook’ları if, for gibi koşullu bloklar içerisinde kullanmak gibi kritik hatalar yapmaktadır.

Şöyle düşünün: Kullanıcı girişi yapan bir bileşende, kullanıcı yetkisine göre farklı veriler getirmek istiyorsunuz. Eğer bu işlemi useEffect gibi bir hook ile kontrol etmek istiyorsanız, hook’u doğrudan koşul içine yerleştirmemelisiniz. Bunun yerine hook içinde koşullu kontrol yapılmalı:

useEffect(() => {
  if (isAdmin) {
    fetchAdminData();
  }
}, [isAdmin]);

Hook’lar koşullu çalıştırıldığında React’in hook çağrı sıralaması bozulur ve bu da kritik hatalara neden olur. Özellikle React 18 ile gelen Strict Mode davranışları, bu tür sorunları daha da görünür kılar. Kurumsal yapılarda bu tür hatalar, üretim ortamında büyük kesintilere neden olabilir.

Kurallara sadık kalmak sadece kod güvenliği değil, aynı zamanda takım içi standardizasyon açısından da önemlidir. Bu yüzden, eslint-plugin-react-hooks gibi yardımcı araçlar mutlaka projeye dahil edilmelidir.

Sonuç ve Öneriler

React Hooks, doğru kullanıldığında geliştirici deneyimini artıran güçlü araçlardır. Ancak küçük görünen hatalar, zamanla büyük problemlere dönüşebilir. Kurumsal bir yazılım ajansı olarak, projelerde kalite standartlarını en üst seviyede tutmak adına kod gözden geçirme, eğitim ve test süreçlerini eksiksiz uygulamak elzemdir.

React projelerinde sürdürülebilirlik, sadece işlevsellik değil aynı zamanda kod kalitesiyle mümkündür. Bu nedenle, her hook kullanımında bir adım geri çekilip şu soruyu sormak önemlidir: “Bu yapıyı daha okunabilir, daha performanslı ve daha güvenli nasıl hale getirebilirim?”